Thị trường bán lẻ Việt Nam: Hướng đi nào cho Doanh nghiệp nội địa

Từ 14h00 – 17h00 hôm nay (29/9/2016), Báo Diễn đàn Doanh nghiệp tổ chức Giao lưu trực tuyến với chủ đề “Thị trường bán lẻ Việt Nam: Hướng đi nào cho doanh nghiệp nội địa?” tại Hội trường, tầng 7, tòa nhà VCCI, số 9 Đào Duy Anh, Hà Nội.

Thị trường bán lẻ Việt Nam chứng kiến sự thâm nhập mạnh mẽ và nhanh chóng bằng nhiều con đường của các nhà đầu tư nước ngoài.

Thời gian qua, thị trường bán lẻ Việt Nam chứng kiến sự thâm nhập mạnh mẽ và nhanh chóng bằng nhiều con đường của các nhà đầu tư nước ngoài. Đặc biệt, làn sóng mua bán, sáp nhập (M&A) cùng sự xuất hiện ồ ạt của các đại gia bán lẻ đến từ Nhật Bản, Hàn Quốc, Thái Lan khiến dấy lên lo ngại về việc các Doanh nghiệp ngoại thâu tóm và triệt tiêu các Doanh nghiệp nội, hay việc hàng hóa Việt Nam sẽ mất dần chỗ đứng trên thị trường cùng việc mất ưu thế cạnh tranh ngay trên sân nhà của các nhà sản xuất trong nước.

Tuy vậy, nhìn ở góc độ cạnh tranh nhiều ý kiến tích cực lại cho rằng, chính những nguy cơ, những “cú đấm” mạnh của các Doanh nghiệp ngoại đang khiến cho các Doanh nghiệp bán lẻ trong nước bừng tỉnh, thay đổi, thích nghi và chuyển động theo luật chơi quốc tế. Nhiều tín hiệu cho thấy một số Doanh nghiệp lớn, nhà bán lẻ trong nước đã không chấp nhận ngồi yên để chịu sự dẫn dắt từ Doanh nghiệp bán lẻ nước ngoài mà đang tích cực chuẩn bị nhân lực và vật lực cùng những chiến lược dài hơi để sẵn sàng cho một cuộc chơi mới, cạnh tranh lành mạnh, sòng phẳng với các nhà đầu tư lắm tiền nhiều của đến từ nước ngoài.

Để thấy rõ hơn những khó khăn và nguy cơ do chiến lược thôn tính, làn sóng mua bán, sáp nhập (M&A) từ các nhà đầu tư ngoại đưa tới, những giải pháp từ các cơ quan quản lý và Doanh nghiệp nhằm ổn định và lành mạnh thị trường bán lẻ trong nước, nâng cao năng lực và sức cạnh tranh của Doanh nghiệp bán lẻ Việt Nam, Toạ đàm sẽ tập trung vào ba nội dung:

– Tác động của làn sóng mua bán, sáp nhập (M&A) từ các nhà đầu tư ngoại đến thị trường bán lẻ và Doanh nghiệp Việt Nam.

– Rào cản từ cơ chế chính sách và những giải pháp giúp Doanh nghiệp bán lẻ Việt phát triển

– Chiến lược và giải pháp của các nhà đầu tư nội nhằm cạnh tranh và chiếm lĩnh thị phần bán lẻ Việt.

Tham gia buổi tọa đàm có: Bà Trần Phương Lan – Trưởng ban Giám sát và Quản lý Cạnh tranh (Bộ Công thương); Bà Đinh Thị Mỹ Loan – Chủ tịch Hiệp hội Các nhà bán lẻ Việt Nam; Bà Nguyễn Thị Hải Thanh – Phó Tổng giám đốc Hapro; Ông Nguyễn Minh Phong – Chuyên gia Kinh tế; Ông Võ Hoàng Anh – Giám đốc Maketing Co.op Mart; Ông Nguyễn Ngọc Hưng  – Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần dịch vụ Đi Siêu Thị.

Phần I:  Tác động của làn sóng mua bán, sáp nhập (M&A) từ các nhà đầu tư ngoại đến thị trường bán lẻ và Doanh nghiệp Việt Nam.

– Theo công bố mới đây của một Công ty Nghiên cứu thị trường của Đức cho biết thì năm 2015, thị trường bán lẻ Việt Nam đạt doanh thu trên 100 tỷ USD, dự kiến năm 2016 sẽ cao hơn rất nhiều. Các chuyên gia cho rằng với quy mô dân số hơn 90 triệu người cùng tốc độ tăng trưởng luôn đạt hai con số, thị trường bán lẻ của Việt Nam còn quá nhiều hấp dẫn. Đây chắc chắn sẽ luôn là mối quan tâm thu hút của nhiều nhà đầu tư trong và ngoài nước.

Vì tiềm năng như vậy cùng với xu thế hội nhập toàn cầu nên trong những năm qua, ngành bán lẻ Việt Nam đã chứng kiến sự thâm nhập mạnh mẽ và nhanh chóng bằng nhiều con đường của các nhà bán lẻ nước ngoài vào thị trường nội địa. Sự xuất hiện ồ ạt của các đại gia bán lẻ đến từ Nhật Bản, Hàn Quốc, Thái Lan được ví như một làn sóng đang quét qua thị trường bán lẻ Việt Nam.

Ngay tại thời điểm năm 2014, khi mà thị trường bán lẻ VN chưa mở cửa hoàn toàn với nhà đầu tư nước ngoài thì chỉ trong vòng 4 tháng đầu năm 2014, đã có ít nhất 3 tập đoàn lớn nước ngoài tiến quân vào Việt Nam. Đầu tiên phải kể đến đó là tập đoàn bán lẻ hàng đầu Nhật Bản Aeon với Trung tâm thương mại Celadon Tân Phú (TP Hồ Chí Minh) với tổng số vốn đầu tư hơn 13 tỷ yên. Theo kế hoạch, đến năm 2020 tập đoàn này sẽ mở 20 trung tâm mua sắm quy mô lớn tại Việt Nam với tổng vốn đầu tư 1,5 tỷ USD.

Kế đó là tập đoàn bán lẻ hàng đầu Hàn Quốc Lotte Mart cũng khai trương Trung tâm Thương mại thứ 8 quy mô lớn tại Hà Nội. Tập đoàn này đặt ra chiến lược đến năm 2020 sẽ có 60 trung tâm thương mại tại Việt Nam với tổng vốn đầu tư lên đến 3,2 tỷ USD.

Thứ ba là Tập đoàn Berli Jucker (BJC) của Thái Lan đã chi 655 triệu euro để mua lại toàn bộ chuỗi bán lẻ Metro Cash & Carry Việt Nam.

Vào đầu năm 2015, tập đoàn bán lẻ hàng đầu khác của Thái Lan là Central Group đã công bố mua lại 49% cổ phần của Công ty Đầu tư phát triển công nghệ và Giải pháp mới – đơn vị sở hữu Công ty thương mại Nguyễn Kim – một trong những nhà bán lẻ điện tử hàng đầu Việt Nam.

Tháng 10/2015, Emart – nhà bán lẻ hàng đầu Hàn Quốc đã chính thức bước chân vào thị trường bán lẻ VN khi ra mắt Khu trung tâm mua sắm trị giá 60 triệu USD tại Thành phố Hồ Chí Minh.

Đặc biệt vào đầu tháng 5 năm 2016, cũng chính Central Group của Thái Lan lại một lần nữa khuấy động thị trường bán lẻ Việt Nam khi thông báo đã thôn tính thành công toàn bộ chuỗi siêu thị nổi tiếng ở Việt Nam là Big C từ tay các ông chủ người Pháp với giá trị lên đến hơn 1 tỷ USD.

Ngoài ra còn chưa kể đến đó là Simply Mart ra mắt thêm 3 cửa hàng tại Sài Gòn; AuchanSuper – thương hiệu bán lẻ đến từ Pháp cũng có kế hoạch tung thêm 17 chuỗi siêu thị đến cuối năm sau tại TP HCM và 20 cửa hàng đến năm 2020 ở các tỉnh khu vực phía Bắc. Các nhãn hiệu thời trang lớn như Gap, Mango, Topshop đã trở thành sự lựa chọn hàng đầu của nhiều bạn trẻ Việt Nam. Và hàng loạt các thương hiệu khác của nước ngoài cũng đang hoàn tất thủ tục tiến quân vào Việt Nam vào đầu năm tới.

Như vậy, với làn sóng mua bán sáp nhập dồn dập cùng sự hiện diện của rất nhiều các đại gia bán lẻ nước ngoài chắc chắn sẽ ảnh hưởng không nhỏ đến thị trường cũng như các nhà bán lẻ Việt Nam. Nhận định của Bà Đinh Thị Mỹ Loan về làn sóng mua bán sáp nhập như thế nào?

Bà Đinh Thị Mỹ Loan- Chủ tịch Hiệp hội các nhà bán lẻ Việt Nam

Bà Đinh Thị Mỹ Loan- Chủ tịch Hiệp hội các nhà bán lẻ Việt Nam: Có thể nói, Việt Nam bắt đầu mở cửa hoàn toàn thị trường bán lẻ từ 1/1/2009 khi chúng ta chính thức gia nhập WTO, nhưng thực tế Nhà nước Việt Nam đã mở cửa từ trước đó.

Còn nếu nói về xu hướng mua bán sáp nhập (M&A), có thể thấy hoạt động này đã có dấu hiệu rất sôi nổi trên thế giới đã vài năm nay.

Tại Việt Nam, cách đây 3-5 năm, chúng ta đã nói về bùng nổ M&A ở Việt Nam, trong đó có thị trường bán lẻ. Nhưng thực tế thì chúng ta thực sự chưa bùng nổ lắm.

Từ phía Hiệp hội các nhà bán lẻ, chúng tôi xác nhận rằng chỉ 2 năm gần đây, các vụ M&A mới thực sự sôi động trên thị trường bán lẻ.

Nói về xu hướng, qua các nghiên cứu chúng tôi nhận định rằng, chắc chắn trong vài năm tới xu hướng này sẽ còn tiếp tục phát triển bởi chính những lý do từ bản thân doanh nghiệp cùng với sự quan tâm của các nhà đầu tư kể cả trong nước và nước ngoài.

Trong chính thị trường nội địa cũng đã có nhiều cuộc thâu tóm sáp nhập ngoạn mục như tập đoàn Vingroup thâu tóm thành công chuỗi siêu thị Occean Mart, Vinatextmart.

Như vậy, chúng ta có thể khẳng định xu hướng M&A vẫn sẽ tiếp tục và còn sôi động ít nhất từ 3-5 năm tới.

Bà Trần Phương Lan – Trưởng ban Giám sát và Quản lý Cạnh tranh (Bộ Công thương)

Bà Trần Phương Lan – Trưởng ban Giám sát và Quản lý Cạnh tranh (Bộ Công thương): Luật Cạnh tranh ra đời từ 1/7/2005 và đã thực thi hơn 10 năm nay. Trong Luật Cạnh tranh có nội dung kiểm soát tập trung kinh tế.

Trên thực tế, làn sóng M&A diễn ra từ trước khi Luật Cạnh tranh ra đời và tạo ra xu hướng cho việc hoạt động mở rộng bình thường của các doanh nghiệp. Mục đích của kiểm soát tập trung kinh tế (tức là kiểm soát các nội dung M&A) là nhằm kiểm soát các giao dịch mua bán, sáp nhập, giá trị thương vụ….để hình thành một doanh nghiệp có tổ chức kinh tế thống lĩnh trên thị trường. Nếu như doanh nghiệp lợi dụng hành vi thống lĩnh kinh tế đó sẽ bị cấm.
Đối tượng thuộc diện kiểm soát đều là doanh nghiệp lớn, thực hiện giao dịch thương vụ lớn.

Trong thời gian vừa qua, mặc dù số lượng giao dịch M&A rất nhiều nhưng số lượng đối tượng thuộc diện kiểm soát tập trung kinh tế không nhiều. Hiện nay mới chỉ  có 30 vụ và trong lĩnh vực bán lẻ hiện nay mới có 20 vụ.
Như vậy, tôi khẳng định lần nữa, không phải giao dịch M&A nào cũng bị kiểm soát tập trung kinh tế mà chỉ những giao dịch lớn của doanh nghiệp lớn mới bị vào diện kiểm soát tập trung.

Ông Nguyễn Minh Phong – Chuyên gia Kinh tế: M&A là quá trình thường xuyên, tăng tốc theo bối cảnh đặc thù. Nó có quy luật nhất định. Sau khi chờ một thời gian để chuỗi bán lẻ phát triển, các DN nước ngoài sẽ tìm đến đặt vấn đề.

Ông Nguyễn Minh Phong – Chuyên gia Kinh tế

M&A là quá trình chủ động từ hai phía tùy theo từng trường hợp. Nếuchúng ta chủ động tìm hiểu, tham gia vào các đối tác mạnh thì chúng ta sẽ mạnh hơn, có kinh nghiệm để phát triển hơn. Tuy nhiên, trong trường hợp M&A xong, DN Việt Nam bị độc quyền kinh doanh, độc quyền tăng giá thì DN Việt Nam sẽ mất thị trường.

Tóm lại, theo tôi, cái gì cũng có tính hai mặt, đối với M&A cũng vậy, M&A sẽ tích cực nếu DN chủ động, và xấu đi khi chúng ta mất dần một số thương hiệu, bị lấn sân, qua đó lợi nhuận của DN Việt Nam thay vì ở trong nước thì lại chảy ra nước ngoài.

Tôi cho rằng, trong tổng thế nếu Chính phủ, Hiệp hội, DN liên kết tốt để chủ động đón nhận thì M&A sẽ tiếp thêm sinh lực phát triển, và ngược lại, chúng ta có thể sẽ mất đi cơ hội, mất đi thị phần.
 

ĐTK tổng hợp